Ngày nay, nhờ những tiến bộ trong công nghệ, các nghiên cứu đã chứng minh được rằng thiền có ảnh hưởng đến não bộ của con người như thế nào, tuy nhiên, để hiểu hơn về những ảnh hưởng này thì chúng ta cần biết một chút cấu trúc về não bộ.
Trong não, có hàng tỷ các tế bào thần kinh – là những tế bào này sử dụng tín hiệu điện và hóa học để gửi tín hiệu cho nhau. Một nơ-ron thần kinh kết nối với hàng nghìn nơ-ron khác, đó là cách các nơ-ron hình thành nên mạng lưới trên các phần khác nhau của não. Những mạng lưới đó hình thành nên những khu vực khác nhau trong não, phụ trách những nhiệm vụ khác nhau.
Nhiều nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, những người thiền định thường xuyên có những khác biệt nhất định trong cấu trúc não bộ của họ, chẳng hạn như các mô não dày đặc hơn hoặc một số vùng não nhất định lớn hơn dự kiến, đó là dấu hiệu cho thấy các tế bào thần kinh ở đó có nhiều kết nối với nhau hơn và các kết nối này rất mạnh mẽ.
Các vùng não bị ảnh hưởng thường là những vùng quản lý hoặc kiểm soát các giác quan như thị giác, thính giác,.., khả năng suy nghĩ, khả năng tập trung và khả năng xử lý cảm xúc. Như vậy, bộ não của những người thiền định thường xuyên khỏe mạnh hơn và ít có khả năng bị mất đi các chức năng như trí nhớ, nhận thức,… khi về già. Những người thiền định sẽ có khả năng mạnh mẽ để đối phó và xử lý những cảm xúc tiêu cực như sợ hãi, tức giận và đau buồn…
Bên cạnh đó, việc kiểm tra điện não đồ trên những người tham gia thiền cho thấy thiền ảnh hưởng đến việc sản xuất các loại sóng não. Đáng ngạc nhiên là tác động của thiền đối với hoạt động của sóng não không chỉ xảy ra trong quá trình thực hành thiền mà còn rất lâu sau khi quá trình thiền hoàn tất. Thiền chánh niệm đã được chứng minh là giúp tăng cường sóng alpha trong não. Đây có thể là một phần lý do tại sao đôi khi chúng ta cảm thấy bình tĩnh và thư giãn hơn sau một buổi thiền, và tại sao những người hành thiền lâu năm cho biết nhìn chung họ cảm thấy thoải mái, thư giãn hơn. Ngoài ra, một nghiên cứu về các tu sĩ Tây Tạng thực hành thiền về lòng nhân ái, từ bi cho thấy sóng gamma của họ rất cao. Sóng gamma là loại sóng não nhanh nhất, dao động với tần số 25-100 lần mỗi giây. Như vậy, khi thực hành thiền cũng giúp gia tăng sóng não Gamma, loại sóng não mạnh nhất, giúp con người tư duy sáng tạo đột phá,…
Tác dụng của thiền đối với não rất sâu sắc và có tác động tích cực đến sức khỏe và tinh thần tổng thể của bạn. Điều này có thể là do các chất hóa học tự nhiên trong não được giải phóng trong quá trình thiền định có liên quan đến các khía cạnh của hạnh phúc như dopamine – mang lại hạnh phúc, serotonin – tạo nên sự vui vẻ, oxytocin – mang lại tình yêu thương hoặc endorphin giúp giảm đau,… Bộ não của chúng ta khi thiền dường như được chuẩn bị sẵn sàng để tận hưởng những điều tốt đẹp trong cuộc sống và kiên cường đương đầu khi khó khăn.
Cuối cùng, mời mọi người cùng xem 2 hình ảnh của bộ não được chụp bằng cộng hưởng từ trong trạng thái trước và sau thiền như trên. Trước khi thiền, có rất nhiều ý nghĩ xuất hiện và không kiểm soát. Các neuron tương tác “bắn điện” liên tục gây tiêu hao năng lượng. Sau khi thiền, các neuron giảm tương tác “bắn điện”, cho thấy não bớt kích hoạt như hình não xanh, lúc này não được nghĩ ngơi, tiết kiệm năng lượng để não và cơ thể dùng khi cần thiết. Như vậy, thiền sẽ giúp chúng ta “làm chủ’ bộ não của mình.
