Mỗi sáng thức dậy, điều gì làm cho bạn tràn đầy năng lượng và hào hứng mỗi ngày?
Bạn có bao giờ tự hỏi lý do để sống hay ý nghĩa cuộc đời của bạn là gì không?
Bản thân mình cũng đã từng đặt câu hỏi trên với chính mình, rồi trong quá trình khám phá và thấu hiểu bản thân, mình biết đến Ikigai – một triết lý sống của người Nhật. Thông qua bài viết này, hy vọng các bạn cũng sẽ sớm tìm được điều gì khiến mình thức dậy mỗi sớm mai nhé!
Đầu tiên, hãy cùng tìm hiểu Ikigai là gì?
Ikigai được tạo thành từ “iki”, có nghĩa là cuộc sống và “gai” có nghĩa là giá trị. Vì vậy, Ikigai có thể được hiểu là những giá trị khiến cuộc đời đáng sống, đó cũng có thể là lý do để sống, ý nghĩa cuộc đời (theo nghĩa rộng).
Khi nhắc đến cụm từ Ikigai, chắc hẳn bạn sẽ nghĩ ngay đến sơ đồ Venn mà rất nhiều trang web, blog hay sách báo… thường nhắc đến. Sơ đồ này gồm 4 hình tròn giao nhau, đại diện cho công việc bạn yêu thích, công việc bạn giỏi, công việc thế giới cần và công việc bạn được trả lương, và Ikigai chính là điềm giữa giao thoa của các vòng tròn này. Tuy nhiên, đây là mô hình được người phương Tây xây dựng, nó không phải là Ikigai của người Nhật. Với sơ đồ Venn này, thì dường như Ikigai liên quan đến công việc, sự nghiệp và bạn phải được trả tiền để làm, nhưng Ikigai của người Nhật thì rộng hơn nhiều, nó bắt nguồn từ cuộc sống thường ngày. Mình cũng khá ngạc nhiên khi tìm hiểu và biết được thông tin này.
Ikigai của một người có thể là gia đình, công việc, sở thích hay niềm vui thú chẳng hạn như nhâm nhi tách trà, đi dạo ngoài thiên nhiên… Ikigai của mỗi người là khác nhau, bởi lẻ mỗi người sẽ có những niềm vui ở các khía cạnh khác nhau của cuộc sống, không ai giống ai cả. Khi tìm ra và theo đuổi ikigai của mình, bạn sẽ biết được mình đang sống vì điều gì và bạn sẽ sống trọn vẹn từng giây phút của cuộc đời.
Mieko Kamiya – bác sĩ tâm thần học, có thể được gọi là mẹ đẻ của Tâm lý học Ikigai vì bà là một trong những nhà nghiên cứu đầu tiên nghiên cứu sâu rộng về Ikigai, thì định nghĩa Ikigai là một kiểu hạnh phúc, nhưng với một yếu tố thiết yếu là cảm giác rằng cuộc sống của bạn đang tiến về phía trước, hướng đến tương lai. Chẳng hạn như bạn có mục tiêu hoặc điều gì đang mong chờ phía trước, thì cho dù bạn đang gặp khó khăn, trắc trở thì bạn vẫn nhận rõ con đường mình đang đi và hiểu được giá trị của phút giây hiện tại.
Ikigai đề cao sự chú tâm vào mỗi khoảnh khắc của cuộc sống chứ không chỉ dành riêng cho hành trình lớn của đời người. Thói quen chú ý đến từng chi tiết trong văn hóa của người Nhật đã giúp họ tận hưởng và trân trọng từng khoảnh khắc trong cuộc sống, qua đó sẽ tìm thấy niềm vui và Ikigai từ những điều bình dị hằng ngày.
Mỗi người có thể có nhiều hơn một Ikigai vào bất kỳ thời điểm nào và Ikigai của họ cũng có thể thay đổi theo thời gian. Mình ví dụ: trước đây Ikigai của mình là chăm sóc con cái, mình tìm thấy niềm vui mỗi ngày khi được chăm sóc, trò chuyện, đọc sách, vui chơi cùng con, khi các bạn ấy còn nhỏ bé, nhưng giờ Ikigai của mình đã thay đổi, mình tìm thấy niềm vui, sự hân hoan khi được giúp đỡ một ai đó, đặc biệt giúp cho họ có cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc và ý nghĩa.
Ở một khía cạnh khác, Ikigai là sự thấu hiểu bản thân mình do đó đây là quá trình cần thời gian và sự nổ lực để khám phá. Nhưng nó hoàn toàn xứng đáng, bởi vì khi hiểu được Ikigai của bản thân mình, bạn mới có thể tìm cách theo đuổi nó, và bạn sẽ nhận ra rằng, rất nhiều lĩnh vực không liên quan đến cuộc sống hóa ra lại hướng đến Ikigai theo cách này hoặc cách khác.
Ikigai mang lại lợi ích gì cho mỗi người chúng ta?
Như đã đề cập, Ikigai xoay quanh việc hiểu bản thân và hiểu mình muốn gì trong cuộc đời này, vì vậy nếu không khám phá ra Ikigai của bản thân thì bạn sẽ phân tán năng lượng mỗi ngày để làm những điều thực sự không phù hợp, không mang lại niềm vui và ý nghĩa cuộc sống cho riêng bạn. Mỗi ngày, ai cũng có chừng đó thời gian 24h, tuy nhiên, nếu cứ sống theo bản năng, làm việc theo cảm tính thì bạn đang phung phí thời gian của mình, không chỉ là một ngày mà đôi khi là cả một đời người.
Một số lợi ích mà Ikigai có thể mang lại, đó là:
- Cảm thấy hạnh phúc và hài lòng
- Có tâm trí điềm tĩnh và vững vàng
- Kiểm soát cuộc sống thường nhật tốt hơn
- Trưởng thành và tiến bộ
- Tìm thấy mục đích sống
- Cảm thấy được thúc đẩy và được truyền động lực
- Chủ động hơn
- Tìm thấy nguồn sinh lực để sống và phát triển
Ikigai giống như mỏ neo hay kim chỉ nam giúp bạn đi đúng hướng, mà không phải lăn tăn suy nghĩ liệu mình có nên làm điều này hay điều kia hay không. Mỗi ngày của chúng ta là chuỗi những lựa chọn và quyết định, vì thế khi có Ikigai dẫn đường, bạn sẽ đưa ra những quyết định, lựa chọn phù hợp, giúp bạn tận hưởng ý nghĩa và niềm vui trong từng khoảnh khắc.
Làm thế nào để xác định Ikigai của bản thân mình?
Ikigai chính là những giá trị của bạn trong cuộc sống, là điều bạn quan tâm nhất và là những ưu tiên của bạn, vì vậy, việc xác định Ikigai là điều không dễ dàng, nó cần thời gian chiêm nghiệm và suy ngẫm. Việc quan sát hiện tại và quá khứ của chính mình cũng sẽ gợi ý cho bạn về Ikigai. Sau đây là một số câu hỏi bạn có thể tham khảo để tự vấn với chính mình:
- Hồi nhỏ, tôi thích điều gì nhất? Sự kiện hay biến cố nào khiến tôi nhớ rõ nhất? Hiện giờ những điều đó có còn ảnh hưởng đến tôi không?
- Trong cuộc sống, những khoảnh khắc đáng nhớ nào có thể khuấy động cảm xúc của tôi?
- Điều gì đem lại hạnh phúc cho cuộc sống thường nhật của tôi?
- Tôi cảm thấy hạnh phúc nhất khi nào?
- Tôi hài lòng nhất khi dành thời gian cho việc gì?
- Điều gì làm tôi mỉm cười mỗi khi nghĩ đến?
- Trải nghiệm nào khơi dậy những cảm xúc mãnh liệt trong tôi?
- Tôi cảm thấy xúc động vào lúc nào và bởi điều gì?
- Tôi tò mò về điều gì?
- Điều gì giúp tôi không buồn chán?
- Tôi muốn thay đổi khía cạnh nào trong cuộc sống?
- Điều gì tôi vẫn làm dù không ai yêu cầu?
- Tôi vẫn sẽ theo đuổi điều gì cho dù người khác không hiểu được ý nghĩa của nó?
- Tôi vẫn sẽ làm việc gì cho dù đã có đủ tiền để sống hạnh phúc suốt đời?
- Tôi trông đợi sự kiện gì trong tương lai?
- Tôi mong muốn có sự thay đổi gì trong tương lai? Tôi có thể làm gì với sự thay đổi đó?
- Điều gì khiến tôi muốn được sống để đón ngày mai?
Tác giả Yukari Mitsuhashi đặt ra những câu hỏi thú vị này trong cuốn sách Ikigai – Chất Nhật trong từng khoảnh khắc. Mình cũng cảm thấy khá thú vị và bất ngờ khi làm bài tập này cách đây gần 2 năm. Khi xem những câu trả lời, bạn sẽ thấy có những chủ đề hoặc khía cạnh nào đó, được lặp đi lặp lại, đó có thể là điều bạn quan tâm. Cuộc sống của chúng ta được tạo nên từ những mối liên kết giữa quá khứ, hiện tại và tương lai, do đó không có điều gì xảy ra là ngẫu nhiên trong cuộc sống, mà tất cả đều là sự chuẩn bị cho những gì sẽ đến trong tương lai của chúng ta.
Chúc cho bạn có thể tìm được Ikigai của mình, để biết rằng, mỗi sớm mai mình thức dậy vì điều gì, điều gì mang lại cho mình niềm vui, mục đích sống của bạn là gì, và rồi bạn sẽ trân trọng và tận hưởng từng khoảnh khắc ý nghĩa của cuộc sống.
P/s: Nếu có tìm hiểu về chủ đề Ikigai này, bạn sẽ thấy có rất nhiều tài liệu nói về Sơ đồ Venn, vì vậy, bạn cần đọc thêm những tài liệu khác nhau để hiểu hơn về Ikigai nhé vì ngay cả Chat GPT cũng nhầm lẫn khi mình test thử. ^^
Hiện nay, chỉ cần gõ Ikigai trên mạng là đã có ít nhất 5 cuốn sách đã được dịch sang tiếng Việt, chưa kể là có những cuốn sách bằng tiếng Anh và tiếng Nhật khác nữa. Bài viết này, mình tham khảo chủ yếu từ cuốn Ikigai – Chất Nhật trong từng khoảnh khắc của tác giả Yukari Mitsuhashi, sở dĩ mình tham khảo chủ yếu vì tác giả là người Nhật, sống và làm việc ở Nhật Bản khá lâu, nên hiểu về văn hóa Nhật. Ngoài ra, cuốn sách cũng tương đồng với nội dung mà bác sĩ tâm thần học Mieko Kamiya – một trong những nhà nghiên cứu đầu tiên nghiên cứu sâu rộng về Ikigai. Mình nói trước để một số bạn đã biết về Ikigai không cần phản biện hay có nghi ngờ gì lý thuyết của bài viết này.
