Nếu như bạn hỏi ai đó, hiện bạn đang có hạnh phúc hay không? Thì câu trả lời thường sẽ là tôi không hạnh phúc hoặc tôi chưa cảm thấy hạnh phúc. Mình đã thử hỏi 5 người xung quanh mình, và kết quả thật đáng ngạc nhiên: 4/5 người trả lời rằng tôi chưa cảm thấy hạnh phúc.
Vậy, hạnh phúc với mỗi người là gì nhỉ?
Nếu hỏi như vậy, thì câu trả lời thường sẽ là: với mỗi người khác nhau thì hạnh phúc theo định nghĩa của họ cũng khác nhau. Có người thì chỉ cần được về ăn cơm với mẹ đã là hạnh phúc rồi, có người thì săn được túi xách hiệu yêu thích với giá hời thì đã gọi là hạnh phúc rồi, có người thì cần có nhiều hơn 1 căn nhà thì họ mới hạnh phúc,…
Chúng ta thường có xu hướng gắn hạnh phúc của mình với những điều gì đó cần đạt được, hay hạnh phúc của mình phải gắn với một ai đó, ở bên ai đó mà làm mình vui thì mình mới hạnh phúc… Nào hãy cùng mình xem các triết gia trước đây đã khám phá như thế nào về hạnh phúc nhé!
Người ta phân chia hạnh phúc thành 2 loại là: eudaimonic và hedonic.
- Hedone trong tiếng Hy Lạp, có nghĩa là niềm vui, đây được xem là cảm xúc tích cực và sự hài lòng trong cuộc sống. Chủ yếu đạt được thông qua việc tìm kiếm niềm vui và tránh đau đớn. Đây là một dạng hạnh phúc chủ quan, được đo lường bằng những đánh giá nhận thức về sự hài lòng trong cuộc sống, đôi khi nó còn mang ý nghĩa về sự khoái lạc.
- Từ edemonia trong tiếng Hy Lạp là kết hợp các từ eu – có nghĩa là tốt và daemon – vị thần giám hộ, hay nó cũng được dịch là “cái tôi đích thực”. Chúng ta có thể coi edemonia là tình trạng có “tinh thần tốt”, hoặc phấn đấu hướng đến trạng thái an lạc trong tâm thức. Edemonia còn được dịch là hạnh phúc, an lành, phúc lợi, thịnh vượng, viên mãn hay hưng thịnh… Ngoài ra, nó edemonia cũng gắn liền với khái niệm “cuộc sống tốt đẹp”.
Nhà triết học Aristotle xem loại hạnh phúc Eudaimonic là loại hạnh phúc mang lại lợi ích cao nhất cho nhân loại bởi vì nó phản ảnh đức hạnh, sự xuất sắc và cố gắng thể hiện những gì tốt nhất bên trong chúng ta, phát triển tiềm năng của chúng ta,…
Cũng có nhiều ý kiến trái chiều từ các chuyên gia khác trong việc tìm kiếm hạnh phúc theo 2 loại này. Và nhiều ý kiến cho rằng: mỗi người đều cần 2 loại hạnh phúc này, chúng bổ trợ cho nhau. Nếu cứ mãi tìm kiếm những giá trị những mục tiêu dài hạn để cảm thấy hạnh phúc thì chúng ta sẽ không cảm nhận được những hạnh phúc hiện hữu từ những điều bé nhỏ. Nhưng nếu chỉ hạnh phúc với những điều bé nhỏ mà không có những mục tiêu, không tìm kiếm những giá trị của bản thân để đóng góp cho cộng đồng thì thật là hoang phí.
Một vài ví dụ về 2 loại hạnh phúc này:
Hạnh phúc theo Hedonic, chẳng hạn như bạn vừa mới tăng thêm chức vụ trong công ty hay bạn mới được tăng lương, bạn nhận được món quà nhiều giá trị từ người yêu hay bạn tìm được chú chó đáng yêu để mang về nuôi,… khi này, bạn sẽ cảm thấy vui sướng và hạnh phúc.
Còn hạnh phúc theo Eudaimonic, bạn cảm thấy có giá trị hoặc có ý nghĩa khi làm được điều gì đấy, chẳng hạn như, sau nhiều nổ lực và khó khăn, bạn mới hoàn thành xong quy trình giữa các phòng ban để làm sao cho công việc được hiệu quả nhất, tăng năng suất nhất, hay bạn có thể giúp ai đó vượt qua giai đoạn khó khăn, khủng hoảng trầm trọng về kinh tế hay tinh thần,…
Với bản thân mình trong cuộc sống hằng ngày cũng đã trải qua 2 cảm giác hạnh phúc này. Có những điều be bé nhưng mang lại niềm vui lớn chẳng hạn như khi 2 bạn nhỏ đi học về tự nhiên chạy lại ôm mẹ và nói rằng con rất nhớ mẹ thay vì bình thường mình chủ động ôm hôn trước, thì những lúc này mình cũng cảm thấy hạnh phúc vô biên. Hay mỗi lần được về nhà ba mẹ, mọi người quây quần bên nhau trò chuyện vui đùa mình cũng cảm thấy rất vui và hạnh phúc, theo mình thì đây là niềm hạnh phúc theo Hedonic.
Bên cạnh đó, với vai trò là Huấn luyện viên sống khỏe, mình cảm thấy hạnh phúc khi giúp được ai đó sống khỏe mạnh và bình an. Khi giúp được khách hàng bị Đái tháo đường giảm được HbA1c, thay đổi được lối sống lành mạnh hay mình có thể giúp khách hàng chuẩn bị được bữa ăn cân bằng, ngủ ngon hơn so với trước đây thì mình cảm thấy rất vui vì mình có giá trị và làm được những điều có ý nghĩa, đây là loại hạnh phúc theo Eudaimonic.
Trên đây là những khái niệm hạnh phúc theo tư tưởng của các triết gia Hy Lạp, vậy hạnh phúc theo các bậc thiền sư ngày nay thì như thế nào?
Với thiền sư Thích Nhất Hạnh thì hạnh phúc chính là được sống trong giây phút hiện tại, theo đó để tìm được hạnh phúc chúng ta phải biết buông bỏ quá khứ, ngừng suy tư về tương lai, và sống trọn vẹn, sống thật tỉnh thức ngay giây phút hiện tại này. Nếu mình không cảm nhận được hạnh phúc ở hiện tại, thì sẽ không có cái hạnh phúc trong tương lai.
Bạn biết không, trên thế giới có khoảng 150,000 người chết mỗi ngày (2017), cứ mỗi 4 giây thì có 1 người bị chết đói (2022), như vậy, mình còn được thở đã là điều hạnh phúc và may mắn lắm rồi. Mình có tai để nghe, có miệng để nói, có mắt để nhìn, có chân tay lành lặn để cầm nắm và đi lại đã là điều hạnh phúc vô biên rồi, còn chờ gì ngày mai nữa đúng không nào?! Mình chỉ cần một tờ giấy và một cây bút để liệt kê những cái mình “có” ngay ở hiện tại là mình cũng đã vui lắm rồi, mình có một công việc để có thể nuôi sống bản thân, mình có một người vợ/người chồng để chia sẻ buồn vui trong cuộc sống, mình, mình có những đứa con ngoan, mình có một ngôi nhà để về, v.v…
Chúng ta thường hay chạy theo một đối tượng nào đó (như cái gì, điều gì, hay ai đó…) để tìm kiếm và đạt được thì ta mới thấy hạnh phúc, chúng ta phải tốt nghiệp loại giỏi mới hạnh phúc, chúng ta phải cưới được anh kia/em kia mới hạnh phúc, chúng ta phải có túi xách hàng hiệu mới làm ta hạnh phúc… nhưng nếu chúng ta thực hành “vô tác” tức không chạy theo đối tượng nào cả, mà hạnh phúc xuất phát từ chính bản thân mình, từ chính con người mình thì đó mới là hạnh phúc thật sự.
Bản thân mình trước đây cũng vậy, thường hay chạy theo cái gì đó, phải đạt được mục tiêu này, kết quả nọ hay phải nương tựa vào ai đó thì mình mới cảm thấy hạnh phúc. Nhưng sau này, khi thực hành nhiều về chánh niệm – mặc dù vẫn còn phải học và hành thật nhiều, nhưng mình cũng cảm nhận được những hạnh phúc từ những điều nho nhỏ ngay tại giây phút hiện tại với một cái tâm bình an hơn, bớt những hối tiếc về quá khứ và những lo toan trong tương lai hơn.
Cuối cùng, mình dành tặng mọi người bài thơ của đại thi hào Rabindranath Tagore (Ấn Độ), sau những năm tháng miệt mài chu du khắp nơi trên thế giới để khám phá và học hỏi, bỗng một ngày ông nhận ra rằng:
“Tiêu hao năm tháng
Du ngoạn khắp vùng
Thấy bao núi cao
Thấy bao biển rộng
Sao ta không thấy
Ngay trước sân nhà
Giọt sương lấp lánh
Trên cành cây ngô”.
Thực tại luôn màu nhiệm, chỉ cần ta chú tâm thì sẽ đón nhận được ngay điều kiện hạnh phúc vốn luôn sẵn có. Cảm ơn bạn đã đọc đến đây, mến chúc bạn cũng tìm thấy được sự bình an trong từng khoảnh khắc và trải nghiệm hạnh phúc thực sự!
